Linux Kullanmaya Yeni Başlayanlara 5 Tavsiye
Son zamanlarda, Linux kullanmaya başlayanlara yardım etmeye çalışmak gibi bir hobiye kaptırdım kendimi. Bu çabalarım sayesinde, inanılmaz derecede yeni konular da öğrenme fırsatı bulduğumu belirtmeliyim. Kendi çabalarımla öğrenme çalışmalarım biraz yavaş ilerliyormuş meğer. Bir problemin çözümüne ihtiyacı olan kullanıcı, farkında olmadan yardım etmeye çalışanı motive ediyor aslında. Bunu keşfettim öncelikle. Empatinin farklı bir boyutunu yaşıyor insan. Bu yazıda, Linux Kullanmaya Yeni Başlayanlara Tavsiyeler derlemeye çalıştım. Henüz başlamamış olanlara da faydalı olacağına eminim.
Önce kısa bir girişle başlayalım. Linux İşletim sistemi ile tanışmam ve kesintili maceram 2008 yılında başladı. İnternetin olmadığı bir ortamda (şantiye diyelim), bozulan Windows işletim sistemli bilgisayarımı, 7 adet fabrika CD ile geri yükledikten sonra karşıma çıkan aktivasyon ekranı beni yıkmıştı. Bilgisayarın altında bulunan seri numarası işe yaramıyordu. Resmen yıkılmıştım. Bütün excell dosyalarım, word belgelerim CD içerisinde yedekli ancak açamıyordum.
Kara kara düşünürken, bana antivirüs taraması için flash diskini getiren bir iş arkadaşıma ( o zamanlar autorun virusü meşhurdu) bilgisayarımın bozulduğunu belirtince, “sana Canlı Pardus iso dosyasını vereyim. Ben yapamadım ancak belki sen kurabilirsin” dedi ve CD içerisinde Pardus işletim sistemi verdi. Canlı Linux (live) nasıl oluyormuş o zaman öğrendim. Tarihe not düşmek adına soruyorum: O yıllarda Pardus çalışan ve Pardus kurulan olarak iki farklı sürüm mü vardı ne? Şimdilerde hem çalışıp hem kurulabiliyor dağıtımlar.
Yaklaşık 2 ay, işletim sistemini hep CD den başlatıp kullandım. Bu süre zarfında komut satırından kaç kere help komutunu verdiğimi bilmiyorum. Halen help ve man komutunu kullanıyorum. Bir de üzerimde hatırı olduğundan, mutlaka yad etmek adına hexa-hop oyunu hastası haline geldiğimi burada belirtmeliyim.
Yazıyı fazla kişiselleştirmeden asıl konuya geleceğim. Son bir noktayı belirtmem lazım. 2011 yılında tamamen Linux kullanmaya başladım. Bilgisayarıma Ubuntu kurduktan sonra Ubuntu Türkiye forumuna üye oldum. Elimden geldiğince aktif olarak forum kullanıcılarına yardım etmeye çalışıyorum. Yardım etmek adına CentOS, Fedora, KaliOS, Linux Mint vb. tüm dağıtımlar sanal olarak bilgisayarımda mevcut. Aktif olarak Linux Mint kullanıcısıyım.
Şimdi sıra geldi tavsiyelere;
1. İşletim Sistemi Bir Araçtır:
Kullanıcının yapmak istediği, bilgisayardan faydalanmak ve bir sonuca ulaşmaktır. Temel olarak Web araması yapmak, internette gezinti veya bir yazı yazmak örnek olabilir. Biraz daha ileri düzeyde video düzenlemek, programlama çalışmak ve kod yazmak sayılabilir. Bu tür kullanım amaçlıyorsanız, işletim sisteminizin aradan çekilmesi ve size engel olmaması gerekir. Linux dağıtımı seçme aşamasında, bu kriteri mutlaka göz önünde bulundurun. Burada bir dağıtım tavsiye etmeyi doğru bulmuyorum. Distrowatch.com web sitesinden ziyaretçi sayılarına göre dağıtımları inceleyip, “Kategori” kriterinde Beginners, Desktop özellikleri önceliğiniz olabilir.
2. Komut Satırı ile barışık olmalısınız.
İşlerinizi ne kadar GUI denilen görsel arayüzde yapmaya çalışırsanız çalışın, bir şekilde yolunuz komut satırı ile kesişecektir. Linux ile ilgili bulacağınız dokümanların neredeyse tamamında işlemler komutlarla anlatılır. Komut satırı hem suskun, hem de konuşkandır. Gerek yoksa hiç tepki vermez ve işini yapıp bekler. Bir hata ile karşılaşırsa da bunu, size yardımcı olacak mümkün olan en doğru şekilde söyler, yönlendirir.
Yeni başlayanların yaşadığı en önemli aşama geçişi burada ortaya çıkmaktadır. Diğer işletim sistemlerinden alıştıkları şekilde, bir tıklama ile işlemi hemen yapmak istemektedirler. Normal kopyala, yapıştır, kaydet işlemleri Linux içerisinde de aynı şekilde yapıldığı halde, bir hata ile karşılaşıldığında veya işleyiş standart dışına çıktığında çözüm üretilmesi gerekir. Linux işletim sisteminin yapısından kaynaklı, yüzlerce değişken ve yapılandırma ayarı olduğu için hatanın nerede olduğunu görsel arayüzde tespit etmek biraz can sıkıcı olabilir. Çünkü programı yazan yazılımcının, tüm hata ihtimallerini koda aktarması mümkün değildir.
Ancak, komut satırından işlem yaptığınızda neredeyse tam olarak çözüm söylenir veya bir log dosyasını incelemeniz tavsiye edilir. Bu log dosyasını incelediğinizde hatanın nereden kaynaklandığını yaklaşık olarak bilirsiniz. Bu bilgi ile forumlarda yardım aradığınızda da size yardım etmek isteyenler yine komut satırından bir takım işlemler tavsiye ederler. İşte bu yüzden komut satırı ile barışık olmalısınız.
3. İngilizce bilmek ve Türkçe kaynak problemi
Linux işletim sistemi temelde Core Utilities, yani temel araçlar denilen komutları kullanır. Bu komutlar ile hemen her türlü dosya, ayarlama ve sistem yönetimi yapılabilmektedir. Her bir komutun ayrıca kendi işlemlerinde kullandığı -h -a -l benzeri harflerle anılan parametreleri bulunmaktadır. Bu komutlar ve temel kullanım için yeterince Türkçe kaynak olduğu halde, kullanıcının sonradan kurduğu yazılımlar için maalesef yeterince How-to, Nasıl yapılır kaynağı bulmak zordur. Bu sebeple biraz araştırma yapmak, özellikle İngilizce kaynaklardan araştırmak kaçınılmaz hale gelmektedir. Muhtemelen sizin yaşadığınız problemi, dünyanın bir yerinde başka birisi de yaşamıştır ve bu internette defacto olarak İngilizce konuşulmuştur.
Bu tür durumlarda ümitsizliğe kapılmamalı ve acele etmeden araştırmalısınız. Bir süre sonra inanın aslında problemlerin hemen hepsinin aynı noktalarda olduğunu, çok azının istisna kaldığını göreceksiniz. Vazgeçmek ve boş vermek en kolay yöntem olsa da asıl olan başarmaktır. Başardığınızda da, bulduğunuz çözümü biraz zaman ayırarak Türkçe kaynak olarak bir yerlerde yayınlamanızı da tavsiye etmeden geçemeyeceğim.
Bir örnek verelim. Farz edelim ki Linux Mint kullanıyorsunuz. Bilgisayarınıza Cairo-dock Programını kurdunuz. Program ilk başta gayet güzel çalışıyordu ancak bir gün, kendiliğinden kapanmaya ve hata vermeye başladı. İşte bu durumda, size kimse şuna tıkla iş çözülsün diyemez. Neden? Çünkü bu hata, size özeldir ve ekran kartınıza, kullandığınız kernel çekirdek sürümüne ve hatta display manager dediğimiz yöneticiye, compiz-config ayarlarına kadar bir çok ihtimali barındırır. Uygulamayı, masaüstünde tıklayıp başlatmak yerine komut satırından başlattığınızda Linux size bir takım ipuçları verecek ve sizi çözüme yönlendirmeye çalışacaktır. Bu durumda, internette bir arama yapmak ve çözüm bulmak istediğiniz komut satırında ortaya çıkan hatayı yazmak size oldukça zaman kazandıracaktır.
Aşağıda iki örnek internet arama ifadesi veriyorum. Eminim sorunun çözümünü İngilizce olan kriterleri kullanarak daha çabuk bulacaksınız. Bu Türkçenin eksikliğinden değil kullanıcı sayısı ile ilgili bir durum. Bu sebeple biraz İngilizce bilmek gerekiyor.
Linux Mint 18 cario-dock nvidia crash problem
Linux Mint 18 cario-dock nvidia aniden kapanıyor
4. Çalışıyorsa Kurcalamayın
Bir sistem normal olarak çalışıyorsa, kullanıcının yoluna çıkmaz, işini kolaylaştırır ve kenarda bekler. Linux İşletim sisteminin, kullanıcıya verdiği yüksek düzeyde ayarlama yapma imkanı bazen yeni kullanıcıların başına işler açabilir. Bu sebeple, sudo komutunu yazmak öyle hemen yapıştırıp Enter tuşuna basılası bir komut değildir. Pardus’tan hatırlıyorum, ne zaman sudo komutunu kullanmaya kalksam aşağıdaki hatırlatmayı yapardı.
Sistem yöneticinizin gerekli bilgilendirmeyi yaptığını varsayıyoruz. Bilgilendirme, genellikle aşağıdaki maddelerle ilgilidir: #1) Diğerlerinin mahremiyetine saygı gösterin. #2) Yazmadan önce düşünün. #3) Büyük güç büyük sorumluluk gerektirir.
Son zamanlarda gördüğüm, “hocam şu komutları uyguladım ama işe yaramadı” söyleminin temelinde internette her bulunanı direk kopyala, yapıştırla sisteme uygulamak yatıyor. Hele bir de “permission denied” hatası alınınca başına sudo koyarak enter tuşuna basmak çözümü var.
Özetle, her bulduğunuz çözüm size uymayabilir. Acele etmeden, dikkatlice hareket etmek gerekiyor. Yoksa uyguladığınız komut işe yaramaz ancak başka bir ayarlamayı da bozmuş olabilir. Bozulduğunu 1 ay sonra fark edersiniz ve hangi işlemden dolayı olduğunu hatırlamazsınız. En sonunda, “bu ne biçim işletim sistemi” diyerek umutsuzluğa kapılırsınız. Ama durun hemen vazgeçmek yok. Bu iş biraz birikim gerektiriyor, kabul ediyorum. Şu aşağıdaki tavsiyeleri hep dikkate alın.
-Uygulamaları, mümkün olduğunca dağıtımın paket deposundan yükleyin.
-Bulduğunuz bir çözümü uygulamadan önce, çözümün hangi dağıtım ve sürüm için yazıldığını mutlaka kontrol edin.
-Komut satırından akıp geçen yazılar, okumanız için akıp geçiyor. Okursanız çok faydalı olacaktır.
5. Sormaktan çekinmeyin.
Kullandığınız dağıtımın forum sistemi varsa çözüm arayışlarınızı orada da yapabilirsiniz. Yaşadığınız problemi güzelce özetleyip, o ana kadar yaptıklarınızı da açıklayıp sorabilirsiniz. Bazı dağıtımların Türkçe forum kaynakları bulunmuyor. Bu durumda Ubuntu Foruma sizi de bekleriz. Sadece Ubuntu değil, pythondan program derleyicilere kadar her konu bir karşılık mutlaka bulacaktır.
Bu temel tavsiyeler sanırım oldukça uzun oldu. Yazmaya başlarken bu kadar uzun olacağını tahmin etmemiştim. Bir başka yazıyla devam etmenin daha iyi olacağı düşüncesindeyim.